[title]

دستگاه آندوسکوپ که براي ديدن حفره‌ها و يا ارگان‌هاي داخلي بدن استفاده مي‌شود، مرکب از دو کلمه «اندو» به‌معناي «داخل» و «اسکوپ» به‌معني «وسيله ديدن» است. قسمت اسکوپ آن اغلب از طريق سوراخ‌هاي طبيعي بدن مانند دهان در برونکوسکوپي، رکتوم در سيگموييدوسکوپي و يا واژن در سيستوسکوپي، داخل بدن مي‌شود.

آندوسکوپ‌هاي دستگاه گوارش، در سطح بالاي پيچيدگي (در هر دو طيف تشخيصي و درماني) در ميان دستگاه‌هاي پزشکي قرار دارند و استفاده از آنها، درجه بالايي از مهارت و تجربه را مي‌طلبد. در واقع آندوسکوپ‌ها، مجموعه‌اي از ويدئوها و کامپيوترهاي مدرن و تکنولوژي‌ پيشرفته مهندسي مواد هستند. از آنها در مواقع لزوم، براي گرفتن نمونه پاتولوژي از بعضي اعضا مانند کولون و برونش‌هاي ريه نيز استفاده مي‌شود.

انواع گوناگون اين دستگاه‌ها که به‌منظور بررسي بيشتر دستگاه گوارش استفاده مي‌شود، شامل ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپ (گاستروسکوپ)، انتروسکوپ، دئودنوسکوپ، کلدوکوسکوپ، اکوآندوسکوپ، کولونوسکوپ و سيگموئيدوسکوپ است.
آندوسکوپ‌هاي قابل انعطاف

آندوسکوپ‌هاي قابل انعطاف، از سه قسمت تشکيل شده‌اند: قسمت کنترل‌کننده، لوله ورودي (که داخل بدن قرار مي‌گيرد) و قسمت مرتبط‌‌کننده. ويژگي‌هاي منحصر به‌فرد هر کدام از آندوسکوپ‌ها، مطابق استفاده‌اي که از آن مي‌شود، تعديل شده ‌است.
با وجود آنکه اغلب، طراحي يکساني براي آندوسکوپ‌ها وجود دارد اما کارخانه‌هاي سازنده، انواع گوناگوني از آن را در گروه‌هاي معيني توليد مي‌کنند. اين تنوع و گوناگوني اغلب در طول، قطر و ميزان انعطاف‌پذيري لوله ورودي است. قسمت کنترل نيز مي‌تواند در موارد گوناگون مانند اينکه کدام قسمت روده را مي‌خواهد بررسي کند و يا اينکه براي ديدن دئودنوم، قسمت بالا برنده دارد يا خير، متفاوت باشد. اين خصوصيات، مواردي مانند طول دستگاه را که مي‌تواند وارد لوله گوارش شود و انواع و اندازه لوازم جانبي را که همراه آندوسکوپ استفاده مي‌شوند، تحت تاثير قرار مي‌دهد.قسمت کنترل

اين قسمت، در دست چپ پزشک قرار مي‌گيرد و از دو دسته چرخنده که روي هم قرار گرفته‌اند و سر آندوسکوپ را به بالا/ پايين و يا چپ/ راست هدايت مي‌کنند، تشکيل شده است.

در بعضي از انواع خاص مانند کلدوکوسکوپ، تنها يک دسته با توانايي چرخش دستگاه به بالا/ پايين وجود دارد.
همچنين دو دريچه جهت ساکشن آب/هوا نيز در قسمت جلو و بالاي آن قرار دارد. سوئيچ‌هاي کنترل از راه دور براي تغيير يا گرفتن فيلم‌هاي ويدئويي يا عکس نيز در اين قسمت، تعبيه شده‌اند. قسمت ورودي کانال دستگاه در قسمت جلو و پايين قرار دارد. دستگاه‌هاي فيبر اپتيک که براي ديدن چشمي هستند، در جلوي قسمت کنترل کننده براي مشاهده مستقيم قرار گرفته‌اند.
قسمت ورودي

اين جزء دستگاه، به قسمت کنترل متصل شده ‌است و در بدن بيمار، جا مي‌گيرد. طول، قطر و درجه انعطاف‌پذيري لوله آن، در ميان مدل‌هاي گوناگون، متفاوت است. لوله ورودي از يک يا دو کانال، يک يا دو دسته نوري، دو کانال مربوط به آب و هوا، يک دسته راهنماي تصوير، قسمت ورودي سيم هدايت کننده و سيم‌هاي زاويه‌دار تشکيل شده‌است. اين سيم‌ها، قسمت خم‌شونده لوله ورودي را انحنا مي‌دهند که بيشترين ميزان آن، 180 تا 230 درجه است.

سر آندوسکوپ شامل (1) دهانه يا دهانه‌هايي جهت تعبيه لوله مکنده و ساير وسايل کمکي، (2) يک منفذ ورودي ـ خروجي هوا / آب، به‌منظور پاک‌کردن لنزي که در سر لوله ورودي قرار دارد و کمک به وارد کردن هوا، (3) سيستم روشنايي هدايتي و (4) مجموعه‌اي که حاوي لنز مي‌باشد، تشکيل شده‌است. در انواع گوناگون اين دستگاه‌ها، بخش نوري آن، در انتهاي قدامي ـ جانبي و يا به‌صورت مايل قرار دارد. طول لوله ورودي از 63 تا دو هزار و 800 سانتي‌متر با قطري در حدود 8/12 تا 7/13 ميلي‌متر و قطر کانالي بين 75/0 تا 8/4 ميلي‌متر متغير است.
قسمت مرتبط‌‌کننده

اين بخش حاوي يک چراغ هدايت‌کننده، لوله هوا و اجزاي الکتريکي متناسب با منبع توليد نور و يا پردازشگر است. همچنين در موقعيت جانبي آن، محلي جهت تعبيه مخزن آب، لوله مکش، گاز دي‌اکسيد کربن، تهويه لوله ورودي و يک پايه S شکل که براي ايمني بيشتر، آندوسکوپ را در بر مي‌گيرد و خطر شوک الکتريکي وارد شده به پزشک را کاهش مي‌دهد، قرار دارد.
چگونگي تصويربرداري

تصاويري که به وسيله دستگاه آندوسکوپ گرفته مي‌شود، هم از طريق سيستم‌هاي فيبر اپتيک و هم ويديو صورت مي‌گيرد. در آندوسکوپ‌هاي فيبر اپتيک، از يک باندل متناسب، متشکل از فيبرهاي شيشه‌اي جهت انتقال تصوير از نوک آندوسکوپ به بخش نمايشگر، استفاده مي‌‌شود. برخي از آندوسکوپ‌هاي تخصصي، فقط در قالب سيستم فيبر اپتيک طراحي شده‌اند، اما در بعضي ديگر، مي‌توان از يک رابط ويديويي و يا دوربين اضافي براي تبديل اطلاعات به تصاوير ويديويي استفاده کرد.

آندوسکوپ‌هاي ويديويي، داراي يک حس‌گر تصاوير از نوع سياه و سفيد هستند که در نوک آندوسکوپ تعبيه شده و موجب انتقال تصاوير در قالب سيگنال‌هاي الکترونيکي به يک پردازشگر ويديويي جهت نمايش روي يک يا چند مونيتور مي‌شوند. اين سيگنال‌ها، به وسيله يکي از دو دستگاه زير، قابل تبديل به تصاوير رنگي است:
1) CCD رنگي: داراي يک فيلتر موزاييک چند رنگه است که در سطح CCD تعبيه شده و به وسيله نور سفيد يکنواخت، روشن مي‌شود.2) تصويربرداري سکانسي RGB: حاوي يک فيلتر چرخشي چند رنگ (قرمز، سبز و آبي) بوده که در حد‌فاصل منبع نوراني و هادي نور قرار دارد. ميزان استاندارد بزرگ‌نمايي در حد 7 برابر در يک مونيتور 20 اينچ‌ مي‌باشد، اين در حالي است که آندوسکوپ‌هاي تخصصي‌تر، داراي بزرگنمايي در حد 70 تا 150 برابر مي‌باشند.
منبع/پردازشگر نور

منبع نور در انواع فيبر اپتيک، يک وسيله نسبتا ساده با يا بدون پمپ هوا/آب است. به‌طور معمول در منابع نور انواع فيبرهاي اپتيک، از حباب‌هاي هالوژني استفاده مي‌شود.
پردازشگرهاي ويديويي، به‌علت دارابودن کليه مدارهاي لازم جهت پردازش سيگنال‌هاي ويديديي، از انواع فيبر اپتيک، گرانقيمت‌تر و نيز پيچيده‌تر هستند. برخي از انواع، داراي يک بخش جداگانه حاوي پردازشگر ويديويي، پمپ هوا/آب و منبع نور بوده، در حالي‌که در برخي ديگر، همه اجزا در داخل يک قالب قرار گرفته‌اند. پانلي که در جلوي پردازشگر قرار دارد، امکان تنظيم تصوير و کنترل پمپ هوا/آب را فراهم کرده و همچنين داراي محلي براي رابط آندوسکوپ است. انواع متنوعي از لامپ‌هاي روشنايي شامل گزنون و يا هالوژن در پردازشگرهاي ويديويي استفاده مي‌شوند.

كلمه آندوسكوپ از دو كلمه يوناني به معناي درون و ديدن تشكيل شده است . عبارت‌ ‌آندوسكوپي به معناي استفاده از تجهيزات براي معاينه درون ارگان هاي حفره مانند بدن‌ ‌به صورت ديداري است‌.‌
فيزيولوژي
در علم پزشكي از دير باز تمايل و رغبت براي ديدن اجزاي درون بدن عاملي بوده است تا بدان وسيله بتوان به بيماران كمك كرد. در كنار جراحي باز ، اين روش معاينه و‌ ‌جراحي با كمترين تهاجم به بدن ، روشي ظريف ، استادانه و ماهرانه البته با كمترين‌ ‌مشكل براي بيمار محسوب مي شود.
در اين روش امكان دستيابي به درون ، از طريق حفرات و سوراخ هاي بدن انسان امكان پذير شده است. به منظور تشخيص بهتر و دقيق تر بيماري هاي مرتبط با ديسك كمر ،  بيماري هاي مري ، معده، اثني عشر و انحرافات و گرفتگي‌هاي بيني و ... از آندوسكوپي استفاده مي شود.
چگونه كار مي كند؟
اصول كار آندوسكوپي استفاده از يك آينه و نور بازتابيده ‌است. آندوسكوپ هاي اوليه فقط از چند آينه و عدسي ساخته شده بودند اما از 30 سال پيش، آن‌ها‌ ‌جاي خود را به دستگاه‌هاي حاوي فيبرنوري دادند كه با استفاده از آن‌ها، تصاوير بسيار‌ ‌واضح و روشني از درون بدن به دست مي‌آيد. آندوسكوپ‌هاي امروزي، بسيار پيشرفته بوده و‌ ‌بنابراين داراي قيمت زيادي هستند. آن‌ها داراي دوربين هاي ويديويي بوده  و تصاوير را مي توان به طور مستقيم از يك مانيتور (تلويزيون) مشاهده كرد. اين‌ ‌آندوسكوپ‌ها همچنين داراي لوله‌هايي براي ساكشن يا كشيدن مايع درون معده به خارج، فرستادن هوا به داخل معده و بادكردن آن و عبور دادن وسايل خاصي براي نمونه برداري‌  يا بيوپسي نيز هستند.
ويديو آندوسكوپ
انتقال الكتروني تصاوير گرفته شده از بدن به يك واحد پردازشگر ويدئويي ، پيشرفت تكنولوژيك جديدي در علم آندوسكوپي به شمار مي رود . امروزه در اكثر اعمال جراحي آندوسكوپي از ويدئو و دوربين هاي عكاسي براي ديدن وثبت عمل استفاده مي‌شود ، در اين گونه سيستم ها در عين اينكه مي توان اجزاي داخلي بدن را به شكل تصاوير رنگي در حين انجام عمل آندوسكوپي مشاهده كرد، اين تصاوير قابليت ضبط و ذخيره شدن داشته ، در موقع لزوم مي توان آن‌ها را باز خواني كرد .متخصصان آندوسكوپي، با ديدن تصاوير رنگي فيزيولوژيك گرفته شده ، از بدن ، مي توانند  به وجود انواع مختلف بيماري ها و همچنين لخته ها در عضو مورد نظر پيببرند و شرايط پاتولوژيك بسياري را ارزيابي كنند . نظير بررسي ميزان خون رساني به بافت ها و مخاط‌هاي مختلف و تشخيص بافت هاي غير طبيعي كه در زير اين مخاط ها فرا گرفته نظير تومور هاي زير پرده مخاطي . مزيت اصلي استفاده از آندوسكوپ ويدئويي آن است كه اين سيستم ها  توانايي  به تصوير كشيدن اجزاي داخلي بدن  را دارند ، به گونه اي كه امكان تماشاي تصوير ، همزمان به وسيله تمامي افراد تيم جراحي امكان پذير باشد بدون آنكه رزولوشن تصوير پايين بيايد.
انواع اتوسکوپ
در بسياري از مدل‌هاي اتوسکوپ، دريچه عدسي به صورت متحرک و قابل جداسازي بوده که به وسيله آن مي‌توان برخي از ابزار معاينه را با هدايت اتوسکوپ وارد مجراي گوش کرد. از اين خاصيت به عنوان مثال، در خارج کردن ترشحات گوش (سرومن) استفاده مي‌شود. برخي ديگر از مدل‌ها، داراي محلي به منظور وارد کردن هوا از طريق اسپکولوم به داخل مجرا براي ارزيابي ميزان تحرک پرده تمپان مي‌باشند. بسياري از اتوسکوپ‌هاي مورد استفاده در مطب‌ها، از نوع ثابت بوده، در حالي که برخي نيز قابل حمل هستند. انواع ثابت با کمک يک رابط به منبع الکتريسيته متصل مي‌شوند، در شرايطي که انواع قابل حمل، اغلب حاوي باتري‌هاي قابل شارژ هستند.
اتوسکوپ‌ها مي‌توانند بدون نياز به کارگذاري اسپکولوم، جداگانه براي معاينه بيني نيز مورد استفاده قرار گيرند.
چگونگي استفاده از اتوسکوپ
در معاينه گوش، شايد به جاي داشتن اطلاعاتي وسيع از کليه پاتولوژي‌هاي موجود در اين ناحيه، داشتن مهارت در استفاده از اتوسکوپ و نيز مشاهده هر چه بيشتر مجراي گوش خارجي در افراد طبيعي، کمک قابل توجهي به پزشک ارايه کند.از کافي بودن نور لامپ اتوسکوپ براي معاينه و سالم بودن باتري، اطمينان حاصل کنيد. نور ناکافي، تغييرات مختصر مانند تغيير رنگ پرده تمپان را به درستي نشان نخواهد داد.
نحوه معاينه گوش
ابتدا بايد بيمار را از چگونگي نحوه انجام کار، مطلع ساخت و به او توضيح داد که اين معاينه مي‌تواند مختصري ناخوشايند و نه دردناک باشد. از يک اسپکولوم متناسب با قطر مجراي گوش استفاده کرده، آن را به اتوسکوپ متصل کنيد. طبيعتا کودکان را بايد با اسپکولوم باريک‌تر مورد معاينه قرار داد. همواره وسيله را در دستي بگيريد که گوش همان سمت را معاينه مي‌کنيد. (به عنوان مثال، از دست راست براي معاينه گوش راست و برعکس). بتدا گوش سالم را معاينه کنيد. اين عمل ضمن پيشگيري از انتقال عوامل عفوني به گوش غيرمبتلا، به شما اين امکان را مي‌دهد تا با مشاهده آناتومي نرمال گوش، سمت مبتلا را با آن مقايسه کنيد. با دست آزاد خود، نرمه گوش را به آرامي بکشيد تا مجراي خارجي گوش، مسير مستقيم‌تري بگيرد، البته اين اقدام در دوران کودکي به علت مسير مستقيم مجرا، چندان ضروري نيست. به هنگام ورود اسپکولوم به داخل مجرا، به علت تحريک شاخه‌هاي جلدي عصب دهم (واگ) بيمار ممکن است دچار سرفه شود.
اتوسکوپ را چگونه در دست بگيريم؟
شما مي‌توانيد اتوسکوپ را به صورت «قلم» يا «چکش» در دست بگيريد. حالت اول، به شما اين امکان را مي‌دهد   که با تکيه دادن کناره‌هاي دست روي ناحيه گيجگاهي بيمار، از آسيب احتمالي مجراي گوش در اثر حرکت ناگهاني سر، جلوگيري کنيد. اين خطر به هنگام معاينه گوش کودکان يا بيماران با مجراي دردناک همواره وجود دارد.
بسياري از پزشکان ترجيح مي‌دهند که اتوسکوپ را به حالت «چکش» به دست گيرند، چرا که استفاده از اين روش، راحت‌تر و عملي‌تر است، اگر چه به علت کنترل کمتر و تحريک پوست مجراي گوش به وسيله نوک اسپکولوم براي بيمار خوشايند نخواهد بود.
لزوم ارزيابي کيفي دستگاه
اتوسکوپ‌هاي با کيفيت بالا، اغلب گران‌قيمت هستند و شايد وجود تنها يک دستگاه با چنين ويژگي‌هايي، در اغلب بخش‌ها و يا درمانگاه‌ها، کافي باشد. بسياري از دانشجويان، ترجيح مي‌دهند که با پرداخت مختصر هزينه‌اي، از يک مجموعه تشخيصي اتوسکوپ – افتالموسکوپ استفاده کنند. در اين‌گونه مجموعه‌ها، لزوم ارزيابي کيفي اجزاي اتوسکوپ حايز اهميت است، چرا که يک دستگاه با کيفيت پايين، با وجود مهارت فرد معاينه کننده، نخواهد توانست جزييات دقيقي از وضعيت پرده صماخ ارايه نمايد.